Serbest eczane pazarının oransal dağılımı

Serbest eczane pazarının oransal dağılımı  

 Mali sözleşme nedeniyle yeniden pazarlık konusu yapılan eczane ıskonto oranı, eczanelerin yılık cirolarına göre kategorize edilmesine dönük tartışmalar, eczane sektöründe yaşanan bir başka sosyal gerçeği su yüzüne çıkardı.

Serbest eczane pazarının oransal dağılımı  

 Mali sözleşme nedeniyle yeniden pazarlık konusu yapılan eczane ıskonto oranı, eczanelerin yılık cirolarına göre kategorize edilmesine dönük tartışmalar, eczane sektöründe yaşanan bir başka sosyal gerçeği su yüzüne çıkardı.

Kademeli ıskonto oranı gündemin can alıcı tartışmalarından biri olunca , haklı olarak dikkatlerimiz o noktada yoğunlaştı. Taşıdığı tüm olumsuzluklara ve eczane tabanından yükselen yoğun itirazlara rağmen, yeni mali sözleşme Maliye Bakanlığı ile TEB arasında imzalandı. Yapılan yeni düzenleme gereği eczane indirim oranları yıllık satış hasılatına göre belirlendi. Bu tartışmalara devamedile dursun şimdi meslek alanımızda yaşanan, iskonto tartışmaları sırasında teğet geçilen bir başka sosyal gerçeklik üzerinde tartışmanın zamanı geldi diye düşünüyorum.

IMF ve Dünya Bankasına eklemlenmiş ekonomi politikaların toplumsal yaşamda yol açtığı tahribatın eczane ekonomileri üzerindeki etkileri ya söylem düzeyinde dile getirildi  yada meslek sırrı olarak kabul edilip tartışma gündeminin dışına tutuldu. Kaldı ki eczane alanına ilişkin veriler devlet için olduğu gibi ilaç şirketleri ve ilaç dağıtım tekelleri  ve hatta meslek örgütler için bile  sır olmaktan çoktan çıkmıştı. Kademeli iskonto tartışmaları sırasında bu yalın gerçeği de öğrenmiş olduk. Bugün ilgili çevreler için bir sır olmaktan çıkan bu sosyal gerçekliğin eczacılar bakımından da bir meslek sırrı olmaktan çıkarılması gerekliliği tüm çıplaklığıyla ortada duruyor.

21. yüzyıldayız, bilim ve teknolojideki gelişmeler üstü örtülen pek çok siyasal,sosyal ve toplumsal gerçekliği gün yüzüne çıkarıyor. Şimdi başkaları için sır olmaktan çıkan meslek alanımıza ilişkin sosyal gerçekler üzerindeki sır perdesini cesaretle kaldırıp projeksiyonları kendimize çevirmenin tam zamanıdır..

1980’li yıllardan sonra daha bir öne çıkan neo- liberal politikalar, ilaç sektöründe faaliyet gösteren ilaç şirketlerinin ve dağıtım kanallarının ekonomik yapılarında ciddi farklılaşmalara yol açtı. Sermaye yoğun şirketler gerek üretim alanında gerekse dağıtım alanında daha büyük güç haline geldiler, ilaç pazarındaki etkinlikleri de o oranda büyüdü.

İlaç sektöründe yaşanan sermaye yoğunlaşması yerli ve yabancı ilaç tekellerini pazarda hakim güç haline getirdi. Dağıtım alanında benzer gelişmeler yaşandı. Sermaye yoğun şirketler öne çıkarken ötekileri hızla tasfiye oldu. Bugün dağıtım alanını iki ana grup ağırlıklı olarak kontrol ediyor.İlaç pazarında pastanın büyük dilimini büyük sermayeli şirketler kapıyor.Gerçek bu…

Peki eczane ekonomileri bu süreçten nasıl etkilendi? Yanıtlanması gereken temel sorulardan biri bu.Araştırma yazımız bu ve benzeri sorulara yanıt bulmayı amaçlıyor.Eczanelerin sermaye yapılarına ve cirolarına göre dağılımı,serbest eczane pazarındaki pazar payları izlenecek yol haritası ve üretilecek sosyal politikalar bakımından oldukça önemli..

 Türkiye de ilaç ve sağlık hizmeti üreten 22 bin eczane var. 2005 yılı serbest eczane pazarı kutu bazında 1.2 milyar kutu,YTL bazında ise 12,9 milyar YTL(12,9 katirilyon lira)dır . Serbest eczane pazarının bir önceki yıla göre kutu bazında %41,66, YTL bazında ile %42,98 oranında büyüdüğü görülüyor.,   TÜRKİYE SERBEST ECZANE PAZARI Kutu    2004                            2005                                        Büyüme (%)            855.649.135                 1.212.124.520                           %41.66  YTL    2004                             2005                                        Büyüme            9.044.845.168                12.918.577.331                         %42.98

 

Tablo 1

 

Serbest eczane pazarının eczaneler arasındaki dağılımını gösteren verilere ulaşmak bir hayli zor, veriler elde mevcut ama ilgili tüm çevreler bu bilgileri meslek sırrı olarak kendilerinde saklıyorlar. Yeri geldiğinde IMS raporlarını ifşa ediyor kimi zamanda o raporları köşe bucak saklıyorlar.

            İskonto pazarlığı sürecinde TEB ve Maliye Bakanlığı’ndan elimize ulaşan eczane cirolarına dair veriler,el yordamıyla ulaştığımız bilgileri yan yana koyduğumuzda 12,9 milyar YTL’lik serbest eczane pazarının 22 bin eczane arasındaki dağılımını Tablo II görebilirsiniz.

   TÜRKİYEDEKİ İLAÇ PAZARININ ECZANLER ARASI DAĞILIMI (YILLIK CİROLARINA GÖRE)                                                                              ORTALAMA CİRO         ECZANE SAYISI    ECZANE PAZARI      PAZARDAKİ ORANI(%)(YTL)                                                                     (YTL)                                                           

0-250.000                  8200                  1.200                                     %9,25

250.000-500.000       8000                  2.600                                     %20

500.000-800.000       3800                  2.100                                     %16

800.000-1000.000     900                    750                                        % 5.75

1000.000-1500.000   750                    800                                        % 6

1500.000-1800.000   130                    1.950                                     %15

1.800.000 ve üstü       200                    3.600                                     % 27.5

 

TabloII

Tüketici fiyatları ile toplam eczane pazarı 12.918 katrilyon  TL’dir(KDV hariç)

 

Yıllık cirolarına göre eczanelerin toplam eczane içindeki dağılım oranına gelince

 CİROLARINA GÖRE TOPLAM ECZANE İÇİNDEKİ ORANI YILLIK CİRO             ECZANE SAYISI             TOPLAM ECZANELER                                                                                     İÇİNDEKİ ORANI0-250.000                       8200                                                   %37250-500.000                   8000                                                   %36.5500.000-800.000            3800                                                   %17800.000-1000.000          900                                                     %41000.000-1500.000        750                                                     %3,51500.000-1800.000        130                                                     %0,61800.000 üstü                200                                                     %0,9  TabloIII 

            Her iki tabloda incelendiğinde eczanelerin piramidi andıran bir yapı içinde dağıldığını veilaç sektöründe yaşanan farklılaşmanın bir başka boyutunun eczane sektöründe gerçekleştiğini görüyoruz.

 

·        Piramidin en üstünde yer alan 200 eczane toplam eczane pazarının yüzde 27,5’ ni kontrol ediyor. Bu grup eczanelerin toplam eczaneler içindeki dağılım oranı ise yüzde 0,9 dur.

·        Piramidin en üst diliminde yer alan toplam 330 eczane ki bunların toplam eczane sayısı içindeki oranı yüzde 1,5’ tur. Bu grup eczanelerin serbest eczane pazarındaki payı ise yüzde 42,5’dir.

·        Daha da çarpıcı bir rakam: piramidin üst dilimlerinde yer alan toplam bin eczane yani bir başka ifade ile toplam eczane sayısının yirmi ikide biri ve oransal olarak  yüzde 5’ i  toplam eczane pazarının yaklaşık yüzde 50’ sini kontrol ediyorlar.

·        Bin eczanenin serbest eczane pazarındaki payı yüzde 50 kalan 21 bin eczanenin payı ise geriye kalan yüzde 50’ dir.

·        Yıllık cirolar 0-250.000 YTL arasında olan toplam 8200 eczanenin( üçte birinden fazla)  toplam eczane pazarındaki payı  yüzde 9 dur.

·        Piramidin en altındaki iki dilimi oluşturan toplam 16.200 eczanenin toplam eczane dağılımı içindeki oranı yüzde 75 olup, serbest eczane pazarındaki payı ise yüzde 30’ tur.

·        Eczanelerin yüzde 75’i pazarın yüzde 30’unu ,kalan yüzde 25’i ise pazarın yüzde 70’ ini kontrol ediyor.

  

Bu çarpıcı sonuçlar,  sermaye yapıları ve ciroları bakımından eczaneler arasında ciddi bir farklılaşmanın yaşandığını, eczane sektörünün omurgasını oluşturan eczaneler grubunun pazarda giderek dar bir alana sıkıştırıldığını göstermektedir. Politik söylemde sıkça hamaseti yapılan ‘eczaneler batıyor’ söyleminin, gerçekte bu grup eczaneleri kapsadığını, asıl yangının bu grup eczaneler arasında yaşandığını; piramidin en altında yer alan ve iki ana grubu oluşturan ciroları ve sermaye yapıları bakımından küçük ve orta ölçekli eczanelerle büyük ölçekli eczaneler (bir başka ifadeyle emek-yoğun ve sermaye-yoğun eczaneler) arasındaki makasın giderek açıldığını; ve doğal seyrine bırakılırsa eczanelerin omurgasını oluşturan bu iki ana grubun hızla seleksiyona uğrayacağı; ‘bana 8 bin eczane yeter’ diyen dönemin Sağlık Bakanı’nın bu sözleri boşa söylemediğini; tablolardan çıkan sonuç da bunu doğrular niteliktedir..

           

Kademeli iskonto oranına itirazlar önemli. Ama yukarıdaki tablolarda da görüldüğü gibi piyasa ekonomisinin kurallarının işlediği bir pazarda eczaneler zaten kategorize edilmiş durumdadır ve ağırlıklı bir bölümü de hızlı bir seleksiyon süreci yaşıyorlar.

            Asıl sorun sosyal farklılaşmanın eczane alanında yol açtığı tahribatın boyutlarıdır. Eczaneler arasında yaratılan sosyal eşitsizliktir. Gelecek kaygısı taşıyan, var olmakla yok olmak arasındaki ince bir çizgide gidip gelen alt dilimlerdeki omurgayı oluşturan eczanelerin sorunudur.

            Eczacılık alanında politika üreten meslek örgütleri, eczacı odaları ve TEB  farklılaşma daha da derinleşmeden üretecekleri sosyal politikalarla bu eşitsizliğe çözüm üretmelidirlerdir.

            Bugünün ve yarının en temel sosyal problemi budur.